ارزیابی اثرات اجرای طرحهای توانمندسازی بر رضایتمندی سکونتی در سکونتگاههای غیر رسمی مورد پژوهی: محله کریم آباد زاهدان

محلات فقیر نشین و سکونتگاههای غیر رسمی یکی از مهم ترین ویژگیهای شهرنشینی کشورهای در حال توسعه و توسعه نیافته است. شهر زاهدان یکی از نمونه های بارز رشد شهری شتابان و فقدان ظرفیت های لازم برای پذیرش تازه واردان است. بطوریکه طبق سرشماری نفوس و مسکن سال 1385، مساحت سکونتگاههای غیررسمی شهر حدود 1260 هکتار و جمعیت آن 237000 نفر می باشد که معادل با 8/41 درصد کل جمعیت شهر است. این سکونتگاهها از حداقل امکانات برخوردار بوده اند و با مسائل و مشکلات متعددی روبرو هستند. در ایران طرح های زیادی به منظور بهبود شرایط سکونتگاههای غیر رسمی تهیه و اجرا شده؛ اما نگاهی صرفا کالبدی به این طرح ها مشکلات آنها را چندین برابر نموده است. طرح های توانمندسازی که اخیرا مورد توجه دولت ها قرار گرفته است، به نوعی جامع ترین طرح ها در برخورد با اسکان غیر رسمی میباشد، این طرح ها با نگاهی منصفانه تر اجتماعات محلی اسکان غیررسمی را دارای توان ها و ظرفیت های متعددی میداند و با نگاهی چندجانبه تر و جامع تر، ارتقاء تمام این پدیده را مدنظر دارد. در این طرح ها، سعی میشود با افزایش توانمندی های مردم، اولا از نظر زندگی شرایط آنها بهبود پیدا کند و هم اینکه سعی میگردد با ارتقاء و بکارگیری توان ها و ظرفیت های آنان، موانع مشارکت را از بین برده و موجبات رضایتمندی سکونتی در این سکونتگاهها را فراهم نماید. رویکرد «سنجش رضایتمندی سکونتی» که اخیرا وارد ادبیات شهرسازی شده؛ می تواند به عنوان یکی از مهمترین معیارهای سنجش دستیابی به اهداف و ارزیابی میزان موفقیت طرح های توانمندسازی مطرح شود. شناسایی عوامل موثر در میزان رضایت و نارضایتی سکونتی ساکنان، میتواند در جهت تصمیمات آتی به منظور ارتقای سطح کیفی محدوده های سکونتی افراد و جلوگیری از تکرار نواقص در سایر مکان ها موثر واقع گردد. رضایتمندی سکونتی از مجموع و برآیند عواملی که بوسیله فرد از مسکن، محیط مسکونی و محله اش درک می شود بوجود می آید. در واقع این رساله به دنبال یافتن این نکته است که آیا اجرای طرح های توانمندسازی در محله کریم آباد زاهدان توانسته موجبات رضایتمندی آنها را فراهم سازد؟ یا خیر؟ و اینکه چه شاخصها و معیارهایی برای سنجش میزان رضایتمندی سکونتی در سکونتگاههای غیر رسمی میبایست مد نظر قرار گیرد تا با ارتقاء آنها میزان رضایتمندی ساکنین محله کریم آباد افزایش یابد؟ به عبارتی چه رابطه ای بین این طرح ها و سطح رضایتمندی سکونتی وجود دارد؟ رویکرد کلی رساله حاضر، توصیفی- تحلیلی است. شیوه دستیابی به داده ها و اطلاعات در دو قسمت کتابخانه ای، به منظور بررسی مطالعات طرح های توانمندسازی و رضایتمندی سکونتی و پیمایشی، به منظور ارزیابی میزان رضایتمندی افراد از محیط سکونتشان انجام میگیرد. ویژگیهای سن، جنس، وضعیت تاهل، شغل، بعد خانوار، میزان تحصیلات، میزان درآمد خانوار، مدت زمان اقامت به عنوان ویژگیهای فردی و مستقل در این راستا شناسایی شده اند؛ تا تاثیرشان بر رضایتمندی سکونتی مورد تحلیل قرار گیرد. بر این اساس، مدل رضایتمندی سکونتی با توجه به مدل آمریگو و آراگونز طراحی شد. جامعه آماری در این پژوهش، ساکنین محله حاشیه نشین کریم آباد زاهدان میباشد؛ که حدود 4945 خانوار را شامل میشود. حجم نمونه با استفاده از رابطه کوکران 160خانوار بدست آمده است و پیمایش از طریق نمونه گیری طبقه بندی شده و با استفاده از پرسشنامه صورت میپذیرد؛ بدین ترتیب که میزان رضایتمندی ساکنین با استفاده از پرسشنامه توسط ساکنین امتیاز دهی میشوند و به صورت کمی جهت تحلیل در می آیند و سپس پرسشنامه ها از طریق نرم افزار spss مورد تجزیه و تحلیل قرار میگیرند. حجم نمونه با استفاده از فرمول کوکران محاسبه شد و تعداد 160پرسشنامه تهیه شد. ارزش گذاری داده ها با استفاده از طیف پنج گزینه ای لیکرت صورت پذیرفته است. تجزیه و تحلیل داده ها با استفاده از روشهای آماری، تحلیل عاملی، تحلیل رگرسیونی و ...توسط نرم افزار spss انجام شده است. نتایج تحقیق نشان میدهد که میزان رضایتمندی سکونتی در محله کریم آباد با در نظرگرفتن اقدامات طرح های توانمندسازی، در آستانه حد متوسط ( 62/2 با میانه نظری 3) میباشد.